به نقل از «قدس آنلاین»

جریده مصور بزرگان

تاریخ انتشار: ۲۶ دی ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۵۳۴۴۴۰

تصور کنید در دورانی که هنوز دستگاه‌های چاپ به اندازه امروز پیشرفت نکرده بودند و خبری از دوربین‌های پیشرفته عکاسی نبود، روزنامه‌ای درباره رجال چاپ شود که در آن شبیه نشریه‌های گردشگری امروز، تصاویری از عمارت‌های تاریخی و ابنیه هم آمده باشد. تصاویری با جزئیات زیبا و ریزه‌کاری‌های دقیق که توسط نقاشان چیره‌دست ثبت و ضبط شده‌اند و به جریده‌ای روی کاغذ نفیس به نام «شرف» جان داده‌اند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

روزنامه‌ای که در گنجینه مطبوعات آستان قدس رضوی لابه‌لای اوراق قدیمی و روزنامه‌های کهن نگهداری می‌شود و یکی از نفایس این گنجینه است و می‌تواند به کمک تصاویر زیبایش مانند یک ماشین زمان، شما را به گذشته‌های دور در دوره قاجار ببرد. در ادامه بخش‌هایی از توضیحات «زهرا بیات» کارشناس اداره مطبوعات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی را در این زمینه می‌خوانید.

145 سال از تولد «شرف» می‌گذرد

در اداره مطبوعات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، ده‌ها هزار نشریه قدیمی و نفیس وجود دارد که به غنای آثار موجود در این آرشیو منجر شده و یکی از بزرگ‌ترین مراکز مطبوعاتی کشور در این مجموعه شکل گرفته است.

روزنامه‌نگاری در ایران هم داستان خاص خودش را دارد. آنچه به عنوان روزنامه‌نگاری رسمی از آن یاد می‌شود، توسط امیرکبیر صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار در سال1267 قمری با انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه شکل گرفت. اما چند سال بعد، یکی از ارزنده‌ترین روزنامه‌های ایران به عنوان نخستین نشریه گرافیکی ایران تأسیس شد.

در اداره مطبوعات این سازمان،  «روزنامه دولت علیه ایران» وجود دارد که به عنوان نخستین روزنامه مصور ایران شناخته می‌شود و تصاویر و عکس‌های شاهان و شاهزادگان ایرانی در آن به چاپ رسیده است.

نخستین شماره روزنامه «شرف» در تاریخ اول محرم‌الحرام سال 1300 قمری (برابر با سال1261 شمسی) منتشر شد. مدیر این روزنامه«محمدحسن خان اعتمادالسلطنه» وزیر انطباعات دوره ناصری بود. در شماره اول آن و درباره انتشار روزنامه این‌گونه می‌نویسد: «... اگر چه روزنامه مصور سابق، دولتی بود و اینکه حالا ما بطبع آن اقدام می‌نماییم غیردولتی است، ولی من البدو الی الختم، سمت رسمیت دارد و از قید آزادی خارج و مشتمل است بر چهار صفحه که دارای دو تصویر می‌باشد و از آنجا که مخصوص نگارش شرح حال بزرگان عالم است، آن را موسوم به شرف می‌نماییم. رجای واثق آنکه مطبوع و مقبول رجال دولت علیه و دانشمندان مملکت گردد...».

محمد حسن خان، دانش‌آموخته دانشگاه دارالفنون و در پاریس تاریخدان و جغرافیدان بود. او که در آن دوران وزیر کابینه ناصرالدین شاه بود برای تصاویر مجله از معروف‌ترین خوشنویسان، نقاشان و عکاسان استفاده کرد. افرادی که آثار هنری و پرتره‌های آن‌ها تکمیل‌کننده زندگی‌نامه‌ها و اخبار مربوط به افراد مشهور ایرانی و خارجی، سیاستمداران و هنرمندان آن زمان بود. این مجله هنر و نقاشی آن زمان را تغییر داده و دگرگون کرد.

سیر و سفری در «شرف»

این روزنامه پس از انتشار 87 شماره در مدت 10 سال، متوقف و پس از وقفه چهار ساله، در 1314 قمری روزنامه شرافت با همین اسلوب جایگزین آن شد. کاغذ روزنامه شرف از نوع اعلا و هر شماره آن چهار صفحه است که صفحه اول، تصویر یکی از بزرگان مملکتی است و در ادامه آن، شرح حال رجال، سیاستمداران و هنرمندان ایرانی را ذکر کرده است. در برخی شماره‌ها تصاویر نقاشی شده از افراد و مناظر ایرانی و فرنگی نیز چاپ شده است.

در این روزنامه 148 تصویر رجال و اماکن و سرگذشت و توضیحات درباره تصاویر به چاپ رسیده است. نقاشی‌ها به سبک واقع‌گرایانه هستند. نکته دیگری که در مورد تصاویر این نشریه اهمیت دارد استفاده از عکس در تصویرسازی‌هاست. آثار عکاسان مشهوری چون آقا رضا اقبال السلطنه، میرزا احمد خان صنیع السلطنه و عبدالله میرزای قاجار در این روزنامه به عنوان منبع تصویرگری نقاشان مورد استفاده قرار گرفته‌اند. خطاط روزنامه «میرزا رضا کلهر» بزرگ‌ترین خوشنویس دوره قاجار و شاگردش «صدرالکتاب قزوینی» بوده است. تصاویر توسط نقاشانی همچون «میرزا ابوتراب غفاری» و «میرزا موسی نقاش» ترسیم شده‌اند. ابوتراب غفاری از نقاشان بزرگ عصر ناصری و برادر کمال‌الملک است که نقاشی‌های متعدد او در آثار دوره ناصری ازجمله سفرنامه شاه به خراسان دیده می‌شود. تصاویر اماکن و آثار تاریخی روزنامه شرف از نقاشی‌های مهم ابوتراب غفاری است. ابوتراب در نقاشی برخی از چهره‌ها همان‌طور که گفته شد از تصاویر آن‌ها استفاده کرده و به سلیقه خود، ظرایفی را به آن‌ها افزوده است. طراحی‌های ابوتراب در روزنامه شرف همه از طریق شیوه چاپ سنگی انجام گرفته است. آثار طراحی میرزا ابوتراب به دو دسته تقسیم می‌شود: چهره و منظره. چهره‌ها نیز به نوبه خود شامل دو دسته ‌ند: چهره‌های شخصیت‌ها و سیاستمداران داخلی و چهره‌های شخصیت‌ها و سیاستمداران خارجی. مناظر نیز در دو وجه قابل تمیزند، فضاهای مذهبی و مناظر دیوانی.

تصاویر ناصرالدین شاه، مسعود میرزا، امین‌السلطان، مظفرالدین شاه (ولیعهد) و والیان خراسان مثل حسام‌السلطنه، حاجی سیدحسین نایب‌التولیه و شاهان و بزرگان فرنگی مثل الکساندر سوم امپراتور روسیه، ویکتور هوگو، کارنو رئیس جمهور فرانسه، مسیو ایفل سازنده برج ایفل در فرانسه و مجسمه آزادی ایالات متحده و تصاویری از تالار و عمارت گلستان، عمارت صاحبقرانیه، عمارت باغ لاله‌زار، صورت قدیم برج طغرلیه و سردر شمس‌العماره در این روزنامه به چشم می‌خورد.

تمام شماره‌های چاپ شده روزنامه نفیس «شرف» که از محرم 1300 تا ربیع‌الاول 1309 چاپ شده، در آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی موجود است و مورد استفاده پژوهشگران قرار می‌گیرد.

گفتنی است، در سلسله نشست‌های دورهمی و خوانش مطبوعات این سازمان، این روزنامه مورد بررسی و تحلیل کارشناسان قرار گرفت و از جنبه‌های مختلف با محتوا و اثرات این روزنامه بر تاریخ مطبوعات آشنا شدند.

محمدحسین مروج کاشانی

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: آستان قدس رضوی چهره ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۵۳۴۴۴۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

گردانندگان کانال‌های خبری برای دریافت مجوز قانونی اقدام کنند

دبیرخانه هیات نظارت بر مطبوعات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام کرد، در راستای اجرای قوانین و مقررات رسانه‌ای کشور از همه گردانندگان کانال‌های خبری در پیام‌رسان‌ها، دعوت می‌شود به منظور انجام فرایند قانونی اخذ مجوز و بهره‌مندی از حمایت‌های قانونی، حداکثر تا پایان اردیبهشت‌ماه امسال نسبت به ثبت درخواست مجوز فعالیت خود از طریق سامانه جامع رسانه‌ها اقدام کنند.

فعالیت همه رسانه‌ها به موجب قانون مطبوعات، مستلزم دریافت مجوز است و براساس بند «پ» ماده سه آیین‌نامه اجرایی قانون مطبوعات کشور، پیام‌رسان‌ها و کانال‌های خبری نیز مشمول این الزام قانونی هستند.

متقاضیان برای کسب اطلاعات و راهنمایی بیشتر درباره ثبت درخواست می‌توانند به صفحه راهنمای ثبت درخواست مجوز سامانه خبری مراجعه کنند.

باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری ادبیات